این تحقیق در 7 صفحه به صورت word تهیه شده است

باغ دولت آباد یزد

یزد را نگین کویر نامیده اند که با خشت های خشک خود بدون عبور رودی و وجود دشتی نه درختی سرسبز دارد و نه حیاتی سبز اما همین کویر در دشتهای کویری اش چشم اندازی زیبا و آرامش را برای آدمی به ارمغان آورده است.

گرچه استان یزد کویری و خشک است و مردمان آن همیشه از کم آبی رنج برده و قناعت پیشه کرده اند اما این خطه باغ هایی زیبا در خود دارد که چشم هر بیننده ای را به خود خیره می کند و اين سئوال را در ذهن بيننده تداعي مي كند كه چگونه ممکن است در این شهر چنین زیبایی تلفیق با ذوق و هنر معماری نهفته باشد.

این استان به لحاظ داشتن باغ های زیبای ایرانی که حتی در میراث جهانی نیز به ثبت رسیده است، در آستانه نوروز، زیبایی و دل انگیزی خود را به رخ می کشد و هر بیننده ای را به سوی خود فرا می خواند.

هر یک از این باغ‌ ها متعلق به خانداني ثروتمند و خانی معروف و بزرگ بوده‌ اند که در گوشه گوشه این شهر کویری ساخته و بنا شده اند.

از جمله این باغ ها می‌ توان باغ و عمارت دولت آباد یزد را نام برد که از لحاظ معماری، شیوه ساخت، تزئینات و طراحی بیانگر فرهنگ و شیوه زندگی در دوران خود هستند.

باغ دولت آباد یزد

باغ دولت آباداز باغ‌های قدیمی شهر یزد در کشور ایران و هم ردیف باغ فین در کاشان و باغ شاهزاده ماهان در کرمان می‌باشد.

بادگیر عمارت بادگیر آن با ارتفاع ۳۳/۸ متر بلندترین بادگیر خشتی شناخته شده در جهان است.

این باغ در تاریخ ۱۳۴۶/۱۲/۲۳ به شماره ۷۷۴ در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفته است؛ و همچنین یکی از باغ‌های ایرانی ثبت شده در میراث جهانی توسط یونسکو است.

تاریخچه باغ دولت آباد یزد

باغ دولت آباد یزد در اواخر دوره افشاریه و درسال ۱۱۶۰ ه. ق توسط محمد تقی خان معروف به (خان بزرگ) که وی سرسلسله خاندان خوانین یزد بود احداث گردید. مرحوم محمدتقی خان ابتدا قناتی به طول ۶۵ کیلومتررا احداث نمود و آب را از مهریز به یزد و محل کنونی باغ دولت‌آباد رساند و سپس مجموعه حکومتی (دارالحکومه) خو د را بنا کرد. این باغ با مساحتی درحدود ۷۰/۰۰۰ مترمربع شامل ساختمان‌ها، حوض‌ها و آبنماهای بسیاری بوده که در فضای بین آنها باغ‌های با درختان انار و انگور و... باگل‌های فراوانی زینت بخش محیط بوده‌اند..

قنات تاریخی عظیم دولت‌آباد با قدمتی بیش از ۲۰۰ سال از احداث پنج رشته قنات تشکیل شده و از ارتفاعات مهریز سرچشمه میگرفته و پس از مشروب کردن بخشی از زمینهای مهریز و به کار انداختن چند آسیاب آبی و طی بیش از ۵۰ کیلومتر به یزد میرسیده و باغ دولت‌آباد را آبیاری میکرده. اما این باغ در حال حاضر توسط چاه نیمه عمیق مجاور آبیاری می‌شود.

باغ دولت آباد پس از محمد تقی خان رو به ویرانی رفت و اگرچه دوباره مورد مرمت قرار گرفت ولی هیچگاه به روزگاران آبادانی و دلگشایی عهد خان بزرگ نرسید.

عملیات مرمت و بازسازی باغ دولت آباد از سال 1348 توسط دفتر فنی سازمان ملی حفاظت آثار باستانی آغاز شد و تا سال 1316 ادامه داشته است. بخش هایی از مجموعه که مورد مرمت قرار گرفت عبارتند از: عمارت تالار آیینه، عمارت مستخدمین، آشپزخانه ها، عمارت تهران، قسمت ساباط و آب انبار عمارت حرمخانه، عمارت بادگیر و عمارت سرو، عمارت بهشت آیین، همچنین در فاصله سال های 1355 تا 1361 عملیات باغسازی و محوطه سازی در این باغ تاریخی صورت پذیرفت. باغ دولت آباد یزد در تاریخ 23/12/1346 به شماره 774 در ردیف آثار ملی کشور قرار گرفت.

از سال 1348 تا 1364 وزارت فرهنگ و هنر این باغ را از اداره اوقاف اجاره نموده و در اختیار دفتر حفاظت آثار باستانی کشور قرار داد. در حال حاضر باغ در اختیار متولی موقوفه قرار دارد.

معرفی باغ دولت آباد یزد

باغ دولت آباد یزد واقع در خارج دیوارهای شهر یزد ، یک باغ منظم الشکل است که درحدود سـال 1712 .م به عنوان اقامتـگاه فرماندار شناخته شد . سطح یـازده هکـتاری باغ به دو بخش تقسیم شده آست: یک باغ خصوصی برای خانواده ویک باغ برای مراسم و ورزش.

اقامتـگاه زمسـتانی خانواده در باغ خصوصی رو به تـابش جــنوب قرار گرفته است در طرف دیگر ، اقامتگاه تابستانی قرار گرفته است که در سایه قرار گرفته واز آزار هوای بسیار گرم فارغ است و به وسیله پنج حوض ونسیمی که در بادگیرمی وزد خنک می شود. در نواری که میان دو ساختمان و در راستای محور مرکز قرار گرفته است شبدر کاشته شده است و این در حالی است که در دو طرف این نوار درختان گیلاس و انار کاشته شده اند. بخشهای اندرونی و آشپزخانه درکنار دیوارهای باغ تشریفات احداث شده اند.

باغ دولت آباد یزد مدتها محل اقامت کریم خان زند بوده و مدتی نیز در دوره قاجاریه عبدالرضاخان یزدی که با شاه زادگان قاجاری بمبارزه بر خواسته بوده در آنجا کروفری داشته و در دوره زندیه و قاجار یه در شمار زیباترین باغها بوده و اکنون نیز وجود دارد.

یکی از خصوصیات مهم این باغ، نظم دقیق و هندسی در نحوه کاشتن درختان است و برای این منظور هر بخش از باغ که به مربع یا مستطیل است به مربع های کوچک تقسیم و در هر راس این شبکه مربعی یک درخت که عمر طولانی تر دارد کاشته می شد و سپس این مربع ها به مربع های کوچک تر تقسیم و در هر راس آن درختان با عمر متوسط و به همین ترتیب درختان با عمر کوتاه در رأس های مربع های میان آنها کاشته می شد.

شناخت سازمان فضایی باغ دولت آباد یزد

همانطور که در بخش معرفی باغ ذکر گردید ساختار فضـایی از دو بخش تشکیل گردیده، بخش خصوصی و بخش عمومی.

بخش عمومی بوسیله یک محـور قـوی به دو قسمت (کـرت) تقسیم شده است. محـوری که اقامتگاه تابستانی را به اقامتگاه زمستانی متصل می کند. اما چرا طراح بدینگونه با مسئله برخورد نموده؟ آیا این بهترین جواب مسئله بود؟ یا بهتر است بپـرسیم مهمترین دغـدغـه طراح چه بوده؟

در باغ فین کاشان طراح در ظاهر به نوع دیگری با مسئله برخورد کرده است، بطوریکه از تقاطع دو محور اصلی باغ است که یک چـهار باغ شکل گرفته است. اما نکته ای که در اینجا حائز اهمیت می باشد این است که در باغ فـین کاشان هم همانند باغ دولـت آباد، یک محور اصلی وجود دارد به این صورت که محور راستای ورودی، محـوراصلی و قویـتر محسـوب می گردد و محـور دیگر نسبت به آن محور فرعـی می باشد ، در واقع در ابتدا یک دو باغ و بدنبال آن چهار باغ شکل گرفته است.

نکته قابل تامل دیگری که در ساخـتارفضـایی باغ دولـت آباد همانند سایر باغهای ایرانـی همچون : فـین کاشان، تـاج آباد نطنز، باغ های شـیراز ... روبرو می شویم نحوه قرار گیری این محور قوی (شمالی ــ جنوبی) است.

معمار با قرار دادن این محور در راستای طول زمین مستطیل شکل باغ باعث تشدید شدن درک فضـایی از شکلیت (مستطیلی ) بـاغ می شود. چناچه طـول باغ و در نتیجه کلیت بـاغ بزرگتر و با پرسکتیو عمیق تری ادراک می گردد.

موقعیت باغ دولت آباد یزد

یزد به دلیل موقعیت جغرافیایی و ارتباط خاصی كه به دلیل واقع شدن در مركز كشور داشته از روزگاران پیش همواره مورد توجه و دارای جایگاه ویژهای بوده است. استان یزد با شرایط آب و هوایی بیابانی گرم و خشك و مقدار متوسط بارندگی سالانه بین 50 تا 100 میلیمتر، یكی از خشكترین استانهای كشور به شمار میرود. اختلاف دمای شب و روز در این استان بین 9/11 تا 7/20 درجه سانتیگراد متغیر است.

باغ دولت آباد یزد با مساحتی بالغ بر 40000 متر مربع از مشهورترین و زیباترین باغهای شهر یزد محسوب میشود. ورودی اصلی باغ در ضلع غربی آن و به سمت بلوار دولت آباد گشوده میشود، ورودی كه هم اكنون مورد استفاده عموم قرار دارد در ضلع جنوبی باغ در كنار رودخانه خشك واقع گردیده است. علاوه بر آن درِ دیگری به خیابان انقلاب راه دارد كه در سمت شمالی مجموعه واقع شده است.

درباره بنای باغ دولت آباد یزد

عناصر تشكيل دهنده باغ دولت آباد عبارتند از چند عمارت شامل: عمارت تالار آيينه، عمارت سردر، عمارت بهشت آيين، عمارت بادگير، عمارت حرمخانه يا حرمسرا، عمارت تهراني، عمارت مستخدمين يا خانه ي خدم و حشم و آشپزخانه ها و ديوان خانه به شكل مثمن، ساباط، آب انبار، درشكه خانه، اصطبل تابستانه و زمستانه و همچنين داراي قنات، حوض ها و جداول آب متعدد در فضاي باغ است.

در باغ دولت آباد يزد كه بنايي در بالاي باغ با يك بادگير، و بعد از آن يك هشتي و سه اتاق در بالا و طرفين آن، و يك بنا در سمت راست و يك بنا در سمت چپ و يك سردر دارد، معمار با بازي وصف ناپذيري بارها آب را به درون زمين برده و بيرون آورده است. ابتدا آب را در زير بادگير در يك حوض يكپارچه مرمر بوده كه مي جوشد و در آن بالا مي آيد. بعد آب وارد حوضي در وسط هشتي مي شود. از وسط هشتي به سه حوض كشيده دراز در سه شاه نشين مي رود. در مقابل ((ارسي)) اتاقها سه ((سينه كبكي)) است از سنگ مرمر كه آن را به شكلي مي تراشيدند تا موج ايجاد كند و آب را وقتي كه كم است بيشتر نشان دهد. آب از هرسينه كبكي وارد يك حوض كلگي مي شود، و از آنجا در جويهايي در دو طرف ميان كرت جاري مي شود و به سردر مي رسد؛ گاه آب در اين مرحله وارد آبگرداني بسيار زيبا مي شد كه در باغ دولت آباد يزد به كلي از بين رفته است. بعد از آن آب از زير سردر عمارت بيرون مي رفت و به يك استخر بزرگ 12 ضلعي مي رسيد و به استخر ديگر در سه طرفشان. آب از اين استخرها به خيابانها و آباديها مي رفت و سرانجام به مصرف كشت و زرع مي رسيد.

از مصالح شاخصي كه در بناهاي اين باغ بكار رفته سنگ مرمر است كه تماماً از شهر مراغه آورده شده است. در اين امر جاي تعجب است زيرا سنگ مرمر يزد خود مرغوب بوده و هميشه شهرت داشته است. عمارت هاي باغ عبارت انداز عمارت بيروني كه در طرف شرق واقع و داراي حوضخانه و بادگير بلندي است، عمارت واقع در جهت غربي اندروني و عمارت سردركه همان ايوان خانه بوده است. بادگير باغ دولت آباد كه به شكل منشوري ساخته شده است با ارتفاع 33 متر و 80 سانتيمتر مرتفع ترين بادگيري است كه تا به حال در ايران شناخته شده است.

عمارت هشتي و بادگير از مهمترين بخشهاي مجموعه به شمار مي روند كه در آن ، تلفيق جريان هوا و آب به زيباترين شكل صورت گرفته است. كاربنديهاي بسيار ظريف سقف هشتي اثر استاد حاجي علي اكبر آخوند است كه با سيم گل و دم گيري گچي به طرزي بسيار ماهرانه اجرا شده است. در ارسي مشبك به شيشه هاي رنگي نيز كه مرمت شده است به زيبايي بنا اضافه نموده است.

باغ از رديف كاري درختان مختلف برخوردار است كه عمده ترين آنها را سرو و كاج تشكيل مي دهد. درختان مثمر باغ شامل انگور و انار است كه داخل كرتها كاشته شده اند. در اين باغ بوته هاي گل سرخ نيز به فراواني يافت مي گردد كه به صورت رديفي كاشته شده اند. باغ دولت آباد به لحاظ هنر باغ آرايي و توزيع آب و همچنين معماري استادانه از مجموعه هاي ديدني كشور محسوب مي شود

بخشهای مختلف باغ دولت آباد یزد

این باغ از دو بخش کلی اندرونی و بیرونی (جلوخان) تشکیل می‌شود.

دولت‌آباد از نقطه نظر گونه شناسی عملکردی، باغ «سکونتگاهی-حکومتی» است. به نحوی که باغ بیرونی محل انجام تشریفات حکومتی، مراسم ورزشی و اداره امور شهر بوده است و باغ اندرونی، بخش خصوصی و اقامتگاهی مجموعه به شمار می رفته است. درباغ‌های سکونتگاهی-حکومتی، عرصه اندرونی را از سایر عرصه‌ها کاملاً متمایز می‌کردند و حتی دربان یا حاجبی را برای نظارت بر آن تعیین می‌کردند.

بخش اندرونی باغ دولت آباد یزد

این بخش محل سکونت حاکم و خانواده اش شامل ساختمانهای زیر بوده است :

• ساختمان هشتی (بادگیر تابستانه)
• حرمسرا
• بهشت آیین
• مطبخ
• برج دیدبانی
• آب انبار خصوصی
• اصطبل تابستانه و زمستانه

ساختمان هشتی باغ دولت آباد یزد

ساختمان (عمارت) هشتی از مهمترین بخش‌های مجموعه به شمار می‌رود که در آن، تلفیق جریان هوا و آب به زیباترین شکل صورت گرفته است. دراین ساختمان با تلفیق باد و آب که درحوضهای داخل ساختمان درجریان است هوای خنک از زیر بادگیر به قسمت شاه نشین و تالارها انتقال پیدا می‌کند. به همین دلیل به این بنا، ساختمان تابستانه نیز گفته می‌شود.

این بنا از سه شاه نشین با درهای مشبک٫ اتاقک بادگیر٫ هشتی و دو اتاق پستو تشکیل شده و شکل کلی بنا شبیه به یک هشت ضلعی است٫ همچنین بادگیر قرار گرفته بر آن نیز از نوع هشت تنبوشه می‌باشد.

سقف قسمت میانی (هشتی) دارای کاربندی زیبایی که اثر استاد حاجی علی اکبر آخوند است که با سیم گل و دمگیری گچی به طرزی بسیار ماهرانه اجرا شده است.

بخش بیرونی باغ دولت آباد یزد

این بخش محل استقرار کاروانها٫ همچنین رسیدگی به امور حکومتی و شامل ساختمانهای زیر بوده است :

• جلوخان و سردر
• تالار آیینه
• عمارت تهرانی
• دو بازارچه
• آب انبار عمومی